Ειδικές αρχές
Αρχή της πρόληψης
Η αρχή της πρόληψης αποσκοπεί στην πρόληψη περιβαλλοντικών ζημιών αντί της αντίδρασης σε αυτές, για παράδειγμα όσον αφορά προστατευόμενα είδη ή φυσικούς βιοτόπους, το νερό και το έδαφος. Απαιτεί τη λήψη προληπτικών μέτρων για την πρόβλεψη και αποφυγή περιβαλλοντικών ζημιών προτού συμβούν.
Σε αντίθεση με την αρχή της προφύλαξης (βλ. παρακάτω), εφαρμόζεται στο δίκαιο και την πολιτική όταν είναι ορατός ο κίνδυνος ζημίας στο περιβάλλον. Ωστόσο, οι αρχές της προφύλαξης και της πρόληψης έχουν στενή σχέση μεταξύ τους, για παράδειγμα στην περίπτωση των χημικών ουσιών που καταστρέφουν το όζον.
Τη δεκαετία του 1970, ήταν γενικά αποδεκτό (αλλά χωρίς απόδειξη) σε διεθνές επίπεδο ότι οι χλωροφθοράνθρακες μπορεί να καταστρέφουν τη στιβάδα του όζοντος. Έτσι, η χρήση τους γινόταν με προσοχή (προφύλαξη). Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980, προέκυψαν επιστημονικά στοιχεία ότι η καταστροφή της στιβάδας του στρατοσφαιρικού όζοντος αύξανε την έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία, επιδεινώνοντας τον κίνδυνο καρκίνου του δέρματος και καταρράκτη σε ανθρώπους και ζώα. Αυτό προκάλεσε μια προληπτική προσέγγιση, η οποία απαιτούσε τη σταδιακή κατάργηση των χλωροφθορανθράκων. Μέχρι τη συμφωνία του πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ το 1987, υπήρχε αβεβαιότητα ως προς την αρχή στην οποία γίνονταν επίκληση, υπήρχε όμως επιστημονική συναίνεση σχετικά με τον κίνδυνο βλάβης τη στιγμή που το πρωτόκολλο τέθηκε σε ισχύ το 1989.
Η αρχή της πρόληψης ήταν ένας από τους έντεκα στόχους και αρχές που απαριθμούνταν στο πρώτο πρόγραμμα περιβαλλοντικής δράσης της ΕΕ το 1973. Αργότερα, εφαρμόστηκε στην πολιτική της ΕΕ για τα απόβλητα (π.χ. αποτέφρωση, υγειονομική ταφή και λύματα), στις απαιτήσεις διαχείρισης των υδάτων, στην προστασία της βιοποικιλότητας, στην εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων, αλλά και σε άλλους τομείς σχετικούς με την περιβαλλοντική ρύθμιση. Σήμερα, βρίσκεται στο επίκεντρο της πολιτικής σχεδιασμού και διέπει μεγάλο μέρος της περιβαλλοντικής νομοθεσίας.
Το προοίμιο της οδηγίας ΣΠΕ υπογραμμίζει ότι η έγκριση διαδικασιών εκτίμησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων στο επίπεδο του σχεδιασμού και του προγραμματισμού θα πρέπει να αποβεί επωφελής για τις επιχειρήσεις παρέχοντας σαφέστερο πλαίσιο για την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων τους με το να συμπεριληφθούν οι σχετικές περιβαλλοντικές πληροφορίες στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Η εκτίμηση μιας ευρύτερης δέσμης παραγόντων κατά τη λήψη αποφάσεων θα πρέπει να συμβάλει σε πιο βιώσιμες και πιο αποτελεσματικές λύσεις.