Εισαγωγή
Οι περιβαλλοντικές αρχές ενημερώνουν τα νομικά πλαίσια τα οποία σχετίζονται με την προστασία του περιβάλλοντος ή την αειφόρο ανάπτυξη. Λειτουργούν ως καθοδήγηση για τους εθνικούς νομοθέτες, δικαστές και αρμόδιους λήψης αποφάσεων, προσδίδοντας στο δίκαιο της ΕΕ συγκεκριμένη μορφή και νόημα. Χρησιμοποιούνται σε πληθώρα αποφάσεων κυβερνητικών και δημόσιων αρχών, μεταξύ άλλων όσον αφορά τον σχεδιασμό εφαρμογών, τη διαχείριση θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών και την αντιμετώπιση μολυσμένων εκτάσεων. Δεδομένου ότι οι αρχές του περιβαλλοντικού δικαίου της ΕΕ ενσωματώνονται σε ένα ευρύ φάσμα δεσμευτικών νομικών κανονισμών, η εναντίον τους δράση (ακόμη και η εσφαλμένη ερμηνεία) αντιβαίνει τον νόμο και μπορεί να συνιστά παραβίαση του δικαίου της ΕΕ.
Μία ομάδα περιβαλλοντικών αρχών χρησιμοποιήθηκε στη χάραξη πολιτικής της ΕΕ από τη δεκαετία του 1970, το ίδιο και ένα ευρύτερο σύνολο αρχών το οποίο συμφωνήθηκε παγκοσμίως στη Διακήρυξη του Ρίο για το περιβάλλον και την ανάπτυξη.
Το άρθρο 191 παράγραφος 2 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) ορίζει τέσσερις βασικές περιβαλλοντικές αρχές που πρέπει να καθοδηγούν την πολιτική εντός του πεδίου εφαρμογής του δικαίου της ΕΕ:
Οι αρχές αυτές άσκησαν επιρροή στη διαμόρφωση ενός φάσματος ενωσιακού δικαίου. Επιπλέον, σκιαγραφείται ένα «υψηλό επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος», το οποίο είναι καθοριστικό για την αναλογικότητα των οδηγιών και των κανονιστικών δράσεων (βλ. παρακάτω). Δεδομένου ότι το άρθρο 191 παράγραφος 2 ΣΛΕΕ αφορά δράση σε επίπεδο ΕΕ, δεν μπορούν ιδιώτες να επικαλούνται την εν λόγω διάταξη καθαυτή προκειμένου να αποκλειστεί η εφαρμογή της εθνικής νομοθεσίας σε τομέα που καλύπτεται από περιβαλλοντική πολιτική και για τον οποίο δεν έχει εγκριθεί νομοθεσία της ΕΕ. Ομοίως, οι αρμόδιες περιβαλλοντικές αρχές δεν μπορούν να επικαλεστούν το άρθρο 191 παράγραφος 2 ΣΛΕΕ στον τομέα του περιβάλλοντος, ελλείψει εθνικής νομικής βάσης, με σκοπό την επιβολή προληπτικών και διορθωτικών μέτρων (υπόθεση C-534/13 Fipa Group and Others, σκέψεις 40-41· υπόθεση C-254/08 Futura Immobiliare and Others, σκέψη 48· υπόθεση C-172/08 Pontina Ambiente, σκέψη 33).
Μια ολόκληρη σειρά ευρύτερων, γενικών αρχών (συμπεριλαμβανομένης της αναλογικότητας και της επικουρικότητας) είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματικότητα της προστασίας του περιβάλλοντος και παρέχουν κατευθυντήριες γραμμές στους εθνικούς δικαστές σχετικά με τον τρόπο χειρισμού της νομοθεσίας της ΕΕ στην πράξη. Οι εν λόγω αρχές, οι οποίες περιγράφονται στα άρθρα 3, 5 και 9-12 της ΣΛΕΕ, εφαρμόζονται στον τομέα της περιβαλλοντικής πολιτικής, όμως δεν είναι συγκεκριμένα «περιβαλλοντικές».