Εφαρμογή του δικαίου της ΕΕ από τον εθνικό δικαστή
Άμεσο αποτέλεσμα
Όσον αφορά τη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων, το ΔΕΕ επιβεβαίωσε το άμεσο αποτέλεσμα των οδηγιών της ΕΕ προς εφαρμογή του δεύτερου πυλώνα της Σύμβασης του Aarhus: Άρθρο 11 της οδηγίας ΕΠΕ (υπόθεση C-115/09 Bund für Umwelt und Naturschutz Deutschland, Landesverband Nordrhein-Westfalen) και άρθρο 6 παράγραφος 3 της οδηγίας για τους οικοτόπους (υπόθεση C-243/15 Lesoochranárske zoskupenie VLK). Δεν υπάρχει νομολογία σχετικά με το άμεσο αποτέλεσμα της οδηγίας περί βιομηχανικών εκπομπών, όμως οι διατάξεις της σχετικά με τη συμμετοχή του κοινού στη λήψη αποφάσεων είναι ακόμη πιο περιεκτικές και λεπτομερείς από τις αντίστοιχες της οδηγίας ΕΠΕ (άρθρα 23-24).
Όσον αφορά την πρόσβαση στη δικαιοσύνη, το ΔΕΕ επιβεβαίωσε το άμεσο αποτέλεσμα πολλών οδηγιών της ΕΕ σύμφωνα με το άρθρο 9 παράγραφος 3 της Σύμβασης του Aarhus η οποία προβλέπει ότι «το κοινό διαθέτει πρόσβαση σε διοικητικές ή δικαστικές διαδικασίες, προκειμένου να προσβάλει πράξεις και παραλείψεις από ιδιώτες και δημόσιες αρχές, οι οποίες συνιστούν παράβαση διατάξεων του εθνικού του δικαίου σχετικά με το περιβάλλον.» Κατά συνέπεια, τόσο οι ιδιώτες όσο και οι περιβαλλοντικές ΜΚΟ θα πρέπει να μπορούν να προσβάλλουν διοικητικές πράξεις βάσει του περιβαλλοντικού δικαίου της ΕΕ ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων. Επιπλέον, η νομική μορφή των πράξεων αυτών δεν μπορεί, κατ’ αρχήν, να παρακωλύει την πρόσβαση των ιδιωτών στη δικαιοσύνη (υπόθεση C-237/07 Janecek).
Στην υπόθεση C-404/13 ClientEarth, το ΔΕΕ έκρινε ότι το δίκαιο της ΕΕ (άρθρο 23 της οδηγίας 2008/50) επιβάλλει σαφή υποχρέωση κατάρτισης σχεδίου ποιότητας του αέρα που να πληροί ορισμένες απαιτήσεις, υποχρέωση την οποία μπορούν να επικαλούνται ιδιώτες έναντι των δημοσίων αρχών. Στην υπόθεση C-529/15 Folk, το ΔΕΕ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα άτομα με δικαίωμα αλιείας πρέπει να έχουν την εξουσία να κινούν διαδικασία επανεξέτασης σε σχέση με περιβαλλοντικές ζημίες. Στην υπόθεση C-197/18 Wasserleitungsverband Nördliches Burgenland κ.λπ., το ΔΕΕ έκρινε ότι οι ενδιαφερόμενοι ιδιώτες, συμπεριλαμβανομένων των δήμων, πρέπει να είναι σε θέση να ζητούν τροποποίηση του κανονισμού σχετικά με το πρόγραμμα δράσης για τα νιτρικά άλατα. Στην υπόθεση C-664/15 Protect Natur-, Arten- und Landschaftschutz Umweltorganisation, το ΔΕΕ έκρινε ότι οι περιβαλλοντικές ΜΚΟ πρέπει να έχουν πρόσβαση στο δικαστήριο για να προσβάλουν απόφαση με την οποία εγκρίνεται έργο το οποίο ενδέχεται να παραβιάζει υποχρέωση η οποία ορίζεται στην οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα.
Συγκεκριμένα, η τελευταία αναφερθείσα απόφαση παρέχει μια απλή άδεια: Εάν το ζήτημα διέπεται από την περιβαλλοντική νομοθεσία της ΕΕ, τα κράτη μέλη δεν μπορούν, κατ’ αρχήν, να παρακωλύουν την πρόσβαση των ενδιαφερομένων στο δικαστήριο ακόμη και αν, για παράδειγμα, οι εν λόγω ιδιώτες αποκλείονται από τη συμμετοχή στις διαδικασίες έγκρισης. Εάν δε η συμμετοχή αυτή αποτελεί προϋπόθεση για την πρόσβαση στη δικαιοσύνη, πρέπει να επιτρέπεται στους εν λόγω ιδιώτες να συμμετέχουν ήδη από το στάδιο των διοικητικών διαδικασιών.
Το δίκαιο της ΕΕ μπορεί επίσης να έχει έμμεσα αποτελέσματα διότι όλες οι διατάξεις του εσωτερικού δικαίου πρέπει να ερμηνεύονται, στο μέτρο του δυνατού, με σκοπό να επιτυγχάνεται το αποτέλεσμα που επιδιώκει το σχετικό δίκαιο της ΕΕ (συνεκδικασθείσες υποθέσεις C-397/01 και C 403/01 Pfeiffer κ.λπ.· υπόθεση C 282/10 Dominguez).