Εφαρμογή του δικαίου της ΕΕ από τον εθνικό δικαστή
Άμεσο αποτέλεσμα
Η αρχή του άμεσου αποτελέσματος δίνει τη δυνατότητα σε ιδιώτες να επικαλούνται αμέσως μια νομοθετική διάταξη της ΕΕ ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου, ανεξάρτητα από το εάν υφίσταται κείμενο εθνικού δικαίου. Όταν ο εθνικός δικαστής δεν είναι σε θέση να ερμηνεύει το εθνικό δίκαιο σύμφωνα με τις απαιτήσεις του δικαίου της ΕΕ, πρέπει να εξετάζει εάν είναι δυνατή η άμεση εφαρμογή του δικαίου της ΕΕ. Με αυτόν τον τρόπο, η αρχή του άμεσου αποτελέσματος διασφαλίζει την εφαρμογή και αποτελεσματικότητα του δικαίου της ΕΕ σε περίπτωση που τα κράτη μέλη διστάζουν να το εφαρμόσουν σωστά. Ως συνέπεια αυτού, συμβάλλει στην προστασία των δικαιωμάτων των ιδιωτών.
Η πρωτογενής νομοθεσία της ΕΕ έχει άμεσο αποτέλεσμα εάν η συγκεκριμένη υποχρέωση είναι ακριβής, σαφής και άνευ όρων και δεν απαιτεί πρόσθετα μέτρα. Οι κανονισμοί της ΕΕ έχουν πάντοτε άμεσο αποτέλεσμα (βλ. άρθρο 288 ΣΛΕΕ). Μια οδηγία έχει άμεσο αποτέλεσμα όταν οι διατάξεις της είναι άνευ όρων και αρκούντως σαφείς και ακριβείς, και όταν το κράτος μέλος δεν έχει μεταφέρει την οδηγία εντός της προθεσμίας. Ωστόσο, μπορεί να έχει μόνο άμεσο κατακόρυφο αποτέλεσμα (δεν μπορεί να γίνεται μνεία οδηγιών από το κράτος μέλος κατά ιδιώτη). Οι οδηγίες ενδέχεται να έχουν άμεσο αποτέλεσμα όταν αναφέρονται σε κράτος μέλος ως αποδέκτη (μόνο άμεσο κάθετο αποτέλεσμα).
Όσον αφορά το άρθρο 47 του Χάρτη, το ΔΕΕ έκρινε ότι στο πλαίσιο διαφοράς που αφορά κατάσταση η οποία διέπεται από το δίκαιο της ΕΕ, το άρθρο αυτό είναι επαρκές από μόνο του και δεν χρειάζεται να εξειδικευθεί περισσότερο από διατάξεις του ενωσιακού ή εθνικού δικαίου προκειμένου να δοθεί στους ιδιώτες δικαίωμα το οποίο μπορούν να επικαλούνται καθαυτό (υπόθεση C-414/16 Egenberger, σκέψη 78).
Το ΔΕΕ προσεγγίζει την έννοια του άμεσου αποτελέσματος στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος κατά τρόπο ώστε όχι μόνο να διασφαλίζεται η προστασία των ενδιαφερομένων ιδιωτών, αλλά και να καθίσταται δυνατή η αποτελεσματική επιβολή του ενωσιακού δικαίου. Οι περιβαλλοντικές οδηγίες σπάνια παρέχουν ρητά δικαιώματα σε ιδιώτες, εάν όμως καθορίζουν οριακές τιμές για την προστασία της ανθρώπινης υγείας, τότε -σύμφωνα με το ΔΕΕ- παρέχουν επίσης στους ενδιαφερόμενους ένα νομικά εκτελεστό δικαίωμα συμμόρφωσης με τις εν λόγω οριακές τιμές (υπόθεση C-59/89 Επιτροπή κατά Γερμανίας). Θα ήταν ασυμβίβαστο με το δεσμευτικό αποτέλεσμα που αποδίδεται σε μια οδηγία να αποκλείεται, κατ’ αρχήν, η δυνατότητα των ενδιαφερομένων να επικαλούνται τις υποχρεώσεις που επιβάλλει (υπόθεση C-243/15 Lesoochranárske zoskupenie VLK, σκέψη 44).
Επομένως, οι ενδιαφερόμενοι ιδιώτες, συμπεριλαμβανομένων των περιβαλλοντικών ΜΚΟ, μπορούν να επικαλούνται τις οδηγίες της ΕΕ κατά τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, όπου το απαιτούν οι οδηγίες, ή ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων. Είναι επιλέξιμοι ως συμμετέχοντες ή ενάγοντες, ανεξάρτητα από τους παντελώς ελλείποντες ή υπερβολικά περιοριστικούς εθνικούς κανόνες σχετικά με το έννομο συμφέρον άσκησης προσφυγής.