Zugang zu Gerichten

Κανόνες για την πρόσβαση στη δικαιοσύνη καθορίζονται στον κανονισμό 1367/2006 για το Aarhus, καθώς και στις ίδιες τις διατάξεις της Συνθήκης. Προκειμένου να εφαρμοστεί η πρόσβαση στη δικαιοσύνη σε επίπεδο κρατών μελών, η Επιτροπή πρότεινε το 2003 οδηγία η οποία περιέχει τις γενικές απαιτήσεις για την πρόσβαση στη δικαιοσύνη. Ωστόσο, παρά την πρώτη ανάγνωση του Κοινοβουλίου, η πρόταση φαίνεται να έχει κολλήσει.

Στο πρωτογενές δίκαιο, οι κανόνες για την πρόσβαση των θεσμικών οργάνων της ΕΕ στη δικαιοσύνη περιλαμβάνονται επί του παρόντος στο άρθρο 263 παράγραφοι 2-5 ΣΛΕΕ.

Στις 28 Απριλίου 2017, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση σχετικά με την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα, στην οποία αναλύεται η ουσιαστική υφιστάμενη νομολογία του ΔΕΕ σχετικά με την πρόσβαση στη δικαιοσύνη προκειμένου να συναχθούν προσεκτικά συμπεράσματα για:

1. εθνικές διοικήσεις που είναι υπεύθυνες για τη διασφάλιση της ορθής εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ·
2. εθνικά δικαστήρια, τα οποία εγγυώνται την τήρηση του δικαίου της ΕΕ και είναι αρμόδια να παραπέμπουν στο ΔΕΕ ερωτήματα σχετικά με την εγκυρότητα και την ερμηνεία του δικαίου της ΕΕ·
3. iii. το κοινό, ιδίως τους ιδιώτες και τις περιβαλλοντικές ΜΚΟ, που ασκούν ρόλο υπεράσπισης του δημόσιου συμφέροντος· και
4. οικονομικούς φορείς, οι οποίοι έχουν από κοινού συμφέρον για την προβλέψιμη εφαρμογή του νόμου.

Η ανακοίνωση βασίζεται σε διατάξεις της νομοθεσίας της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, και στη νομολογία του ΔΕΕ. Επικεντρώνεται στην πρόσβαση στη δικαιοσύνη σε σχέση με αποφάσεις, πράξεις και παραλείψεις των δημόσιων αρχών των κρατών μελών. Ούτε οι περιβαλλοντικές διαφορές μεταξύ ιδιωτών ούτε ο δικαστικός έλεγχος πράξεων των θεσμικών οργάνων της ΕΕ μέσω του Γενικού Δικαστηρίου δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της ανακοίνωσης.

Επιπλέον, η Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής συνέταξε οδηγό για τους πολίτες, ο οποίος αποτελεί απλουστευμένη και συντομότερη έκδοση της σχετικής ανακοίνωσης της Επιτροπής.

Εν συντομία, η πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα εξυπηρετεί τον σκοπό της παροχής σε ιδιώτες και στις ενώσεις τους της δυνατότητας να ασκούν τα δικαιώματα που τους αναγνωρίζονται βάσει του περιβαλλοντικού δικαίου της ΕΕ. Συμβάλλει επίσης στην επίτευξη των στόχων και των υποχρεώσεων της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτό, το περιβαλλοντικό δίκαιο της ΕΕ παρέχει δικονομικά και ουσιαστικά δικαιώματα στους ιδιώτες και στις ενώσεις τους σχετικά με τις συγκεκριμένες υποχρεώσεις που επιβάλλονται στις δημόσιες αρχές. Τα δικαιώματα αυτά πρέπει να προστατεύονται από τα εθνικά δικαστήρια. Τα δικονομικά δικαιώματα αφορούν συνήθως πτυχές συμμετοχής του κοινού και εξυπηρετούν τον σκοπό της διασφάλισης της αποτελεσματικής εφαρμογής του περιβαλλοντικού δικαίου της ΕΕ . Όσον αφορά τα ουσιαστικά δικαιώματα -παρά το γεγονός ότι το περιβαλλοντικό δίκαιο της ΕΕ δεν θεσπίζει γενικό δικαίωμα σε υγιές και ανέπαφο περιβάλλον για κάθε άτομο- υπάρχουν διάφορες διατάξεις σε πολλές πράξεις του παράγωγου περιβαλλοντικού δικαίου της ΕΕ που παρέχουν ουσιαστικά δικαιώματα σε ιδιώτες και στις ενώσεις τους.