Zugang zu Gerichten

Περιφερειακές διεθνείς συμφωνίες και έγγραφα στην Ευρώπη

Εκτός από την απαίτηση από τα μέρη να εξασφαλίζουν την πρόσβαση του κοινού σε πληροφορίες και τη συμμετοχή του στη λήψη αποφάσεων, η Σύμβαση του Aarhus υποχρεώνει τα μέρη να διασφαλίζουν την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά ζητήματα. Η Σύμβαση διακρίνει τρεις κατηγορίες πράξεων, αποφάσεων και παραλείψεων για τις οποίες πρέπει να διασφαλίζεται πρόσβαση σε διαδικασία ελέγχου από τα συμβαλλόμενα μέρη της Σύμβασης. Στην ουσία, οι τρεις αυτές κατηγορίες καλύπτουν κάθε είδους πράξεις και παραλείψεις που σχετίζονται με την περιβαλλοντική νομοθεσία. Πρώτον, πρέπει να διασφαλίζεται η πρόσβαση σε διαδικασία προσφυγής ενώπιον δικαστηρίου ή δικαστικού οργάνου σε περιπτώσεις κατά τις οποίες μέλος του κοινού θεωρεί ότι το αίτημά του για περιβαλλοντικές πληροφορίες έχει αγνοηθεί ή έχει τύχει λανθασμένης διεκπεραίωσης. Δεύτερον, πρέπει να παρέχεται πρόσβαση σε διαδικασία ελέγχου ώστε το ενδιαφερόμενο κοινό να αμφισβητεί την ουσιαστική και διαδικαστική νομιμότητα οποιασδήποτε απόφασης, πράξης ή παράλειψης σχετικά με άδειες και διαδικασίες αδειοδότησης για συγκεκριμένες δραστηριότητες. Η Σύμβαση του Aarhus προβλέπει κριτήρια για τον καθορισμό του πεδίου του «ενδιαφερόμενου κοινού». Τρίτον, κάθε μέρος διασφαλίζει στα μέλη του κοινού πρόσβαση σε διοικητικές ή δικαστικές διαδικασίες ώστε να προσβάλλουν κάθε άλλη πράξη ή παράλειψη, από ιδιώτες και δημόσιες αρχές, η οποία αντιβαίνει στις διατάξεις του εθνικού δικαίου που αφορούν το περιβάλλον. Με διαφορετικούς τρόπους, η Σύμβαση περιορίζει τη διακριτική ευχέρεια των μερών όσον αφορά τον καθορισμό του πεδίου των προσώπων που έχουν πρόσβαση σε διαδικασίες προσφυγής. Επιπλέον, για όλες αυτές τις περιπτώσεις, τα μέρη διασφαλίζουν ότι οι διαδικασίες προβλέπουν «κατάλληλη και αποτελεσματική επανόρθωση, συμπεριλαμβανομένων προσωρινών μέτρων, όπως ενδείκνυται, και είναι αμερόληπτες, δίκαιες, έγκαιρες και μη απαγορευτικά δαπανηρές.» Η Επιτροπή συμμόρφωσης της Σύμβασης του Aarhus (ACCC) εξέτασε επίσης τη συμμόρφωση με τις διατάξεις σχετικά με την πρόσβαση στη δικαιοσύνη, π.χ. για το Καζακστάν, το Τουρκμενιστάν, την Αρμενία, το Βέλγιο, τη Δανία και τη Λιθουανία.

Εκτός από τη Σύμβαση του Aarhus, η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) στηρίζει σθεναρά το δικαίωμα πρόσβασης στη δικαιοσύνη σε περιβαλλοντικά θέματα. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) εξέτασε κυρίως το δικαίωμα πρόσβασης στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα σε σχέση με το άρθρο 6 ΕΣΔΑ και το δικαίωμα δίκαιης δίκης. Στη συνέχεια, έλαβε υπόψη του, π.χ., εάν οι ανησυχίες για ένα υγιές και/ή ισορροπημένο περιβάλλον αποτελούν δικαίωμα στο εναγόμενο κράτος και εάν οι προσφεύγοντες διαθέτουν νομική ικανότητα στο εφαρμοστέο εθνικό δίκαιο· βλ. Zander κατά Σουηδίας. Το Δικαστήριο εξέτασε επίσης την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα υπό το πρίσμα του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής. Στις υποθέσεις Taskin κ.λπ. κατά Τουρκίας και Giacomelli κατά Ιταλίας, έκρινε ότι το δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής περιλαμβάνει επίσης το δικαίωμα των ενδιαφερομένων ιδιωτών να προσφεύγουν στα δικαστήρια για περιβαλλοντικές αποφάσεις, πράξεις ή παραλείψεις όταν θεωρούν ότι δεν δόθηκε επαρκής βαρύτητα στα συμφέροντα ή τις παρατηρήσεις τους κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Στην υπόθεση Taskin κ.λπ. κατά Τουρκίας, το Δικαστήριο διαπίστωσε επίσης ότι η μη έγκαιρη συμμόρφωση με δικαστικές αποφάσεις συνιστά παραβίαση του δικαιώματος σε δίκαιη δίκη.