Skutecznosc prawa Unii
Prawo Unii musi być stosowane przez sąd krajowy, ponieważ ma ono pierwszeństwo przed prawem krajowym. (sprawa 6/64 Costa/Enel; sprawa C 409/06 Winner Wetten, pkt 53). Sądy krajowe są zatem zobowiązane do dokonywania wykładni prawa krajowego w możliwie największym zakresie zgodnej z wymogami prawa Unii. Może to nawet prowadzić w razie potrzeby do zmiany utrwalonego orzecznictwa, jeżeli opiera się ono na interpretacji prawa krajowego, której nie da się pogodzić z celami dyrektywy (sprawa C-441/14 DI, pkt 33).
Znaczenie i zakres pojęć, których nie zdefiniowano w prawie Unii, należy ustalić, uwzględniając ich zwykłe znaczenie w języku potocznym, jak również kontekst, w jakim występują, oraz cele przepisów, w których znajdują się te pojęcia (sprawa C-184/14 A, pkt 32).
Przykład: W sprawie C-585/10 Møller TSUE stwierdził, że termin „maciora” nie posiada ściśle określonego znaczenia we wszystkich językach urzędowych. Dokonał wykładni zrównującej loszki z maciorami, ponieważ w przypadku instalacji przemysłowych o znacznym potencjale zanieczyszczeń zarówno maciory, jak i loszki mają taki sam wpływ na środowisko.
Chociaż zasada wykładni prawa wewnętrznego zgodnej z prawem Unii ma pewne ograniczenia i w szczególności nie może stanowić podstawy do dokonywania wykładni prawa krajowego contra legem, wymaga jednak uwzględnienia w możliwie najszerszym zakresie wszystkich przepisów prawa krajowego i stosowania uznanych w porządku krajowym metod wykładni, by zapewnić pełną skuteczność prawa Unii i dokonać rozstrzygnięcia zgodnego z realizowanymi przez nie celami. Krótko mówiąc, wykładnia musi również zapewniać pełną skuteczność prawa Unii (sprawa C-573/17 Popławski, pkt 53–55).
Aby osiągnąć skuteczną regulację jakości powietrza, sąd krajowy powinien mieć możliwość dostosowania praktyki krajowej zgodnie z przepisami Unii.
Przykład: W sprawie C-404/13 ClientEarth TSUE orzekł, że sąd krajowy powinien nakazać przedsięwzięcie wszelkich środków niezbędnych do dostosowania planu ochrony powietrza do przepisów Unii dotyczących jakości powietrza. W tym przypadku organizacja pozarządowa zwróciła się do brytyjskich sądów o nakazanie rządowi poprawy planów wymaganych na mocy prawa Unii w celu obniżenia niebezpiecznych poziomów stężenia dwutlenku azotu na 16 obszarach miejskich, w tym w Greater London. Wysoki poziom dwutlenku azotu wpływa na zdrowie milionów obywateli brytyjskich, zwłaszcza grup szczególnie wrażliwych, takich jak dzieci i osoby starsze. Sąd brytyjski pierwszej instancji orzekł, że nakazanie rządowi poprawy środków w zakresie jakości powietrza nie leży w jego kompetencjach, lecz sąd najwyższy Zjednoczonego Królestwa zwrócił się o wytyczne do TSUE, który potwierdził, że zapewnienie skuteczności prawa Unii leży (również) w gestii sądów krajowych.
Ponadto sąd krajowy musi być w stanie przeprowadzić pełną kontrolę okoliczności faktycznych w celu zastosowania wszelkich niezbędnych środków wobec danego organu krajowego.
Przykład: W sprawie C-723/17 Craeynest i in. TSUE orzekł, że sądy krajowe są właściwe do kontroli wyboru lokalizacji stacji pomiaru jakości powietrza oraz do stosowania wszelkich niezbędnych środków wobec danego organu krajowego. Przy ocenie zgodności z wartościami dopuszczalnymi poziom zanieczyszczenia w każdym punkcie pomiarowym musi być brany pod uwagę indywidualnie. Właściwe sądy (w tym przypadku sąd w Brukseli) muszą egzekwować przepisy Unii, aby zapewnić umieszczenie stacji pomiarowych w miejscach, w których występuje największe stężenie zanieczyszczeń powietrza. Oznacza to, że sąd jest również właściwy do stosowania wobec danego organu krajowego wszelkich niezbędnych środków takich jak nakaz w celu zapewnienia, aby punkty te zostały rozmieszczone zgodnie z kryteriami przewidzianymi w dyrektywie w sprawie jakości powietrza.
W praktyce mogą istnieć ograniczenia pełnej skuteczności prawa Unii. Po pierwsze dyrektywa nie może sama z siebie tworzyć obowiązków po stronie jednostki, wobec czego nie można powoływać się na nią wobec jednostki (sprawa C-122/17 Smith, pkt 42). Ponadto sąd krajowy, do którego należy stosowanie prawa Unii, powinien niekiedy dokonać wyważenia pomiędzy wieloma prawami podstawowymi. W szczególności pozbawienie wolności musi być środkiem ostatecznym (opinia w sprawie C-528/15 Al Chodor, pkt 55).
Przykład: W sprawie C-752/18 Deutsche Umwelthilfe TSUE rozpatrzył odmowę zastosowania się przez niemiecki rząd regionalny do orzeczenia sądu nakazującego krajowi związkowemu Bawaria zmianę planu ochrony powietrza polegającą na wprowadzeniu w Monachium zakazu ruchu pojazdów z silnikami wysokoprężnymi. Kraj związkowy Bawaria odmówił jednak wprowadzenia takiego zakazu pomimo nakładanych nań kolejnych grzywien (zapłata grzywien nie uszczupla majątku kraju związkowego). Sąd krajowy rozważał zastosowanie wobec wysokich rangą polityków aresztu (pozbawienia wolności) dla celów egzekucji, który to środek mógłby być sprzeczny z konstytucją. TSUE stwierdził, że sąd krajowy nie może orzec, wyłącznie na podstawie zasady skuteczności oraz prawa do skutecznej ochrony sądowej, aresztu dla celów egzekucji. Każde ograniczenie prawa do wolności powinno zostać przewidziane przez ustawę spełniającą wymogi art. 52 ust. 1 Karty.
Pełną skuteczność prawa Unii oraz skuteczną ochronę praw, jakie wywodzą z niego jednostki, może – w stosownym przypadku – zagwarantować zasada odpowiedzialności państwa za szkody wyrządzone jednostkom w wyniku naruszenia prawa Unii, które można temu państwu przypisać. Zasada ta dotyczy każdego przypadku naruszenia prawa Unii przez państwo członkowskie, niezależnie od tego, który organ publiczny dokonał tego naruszenia (sprawa C-168/15 Tomášová, pkt 18–19).