Dostep do wymiaru sprawiedliwosci w Unii Europejskiej w sprawach dotyczacych jakosci powietrza

Dyrektywy miały zasadnicze znaczenie dla przeciwdziałania zanieczyszczeniu powietrza i ustanowiono w nich zapisane w prawie Unii prawo do czystego powietrza. Dyrektywy w sprawie jakości powietrza dały osobom fizycznym, organizacjom pozarządowym i Komisji możliwość podejmowania skutecznych działań prawnych. Postępowanie przed sądem było kluczowym czynnikiem zmuszającym właściwe organy do podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza. Bez tych dyrektyw zanieczyszczenie powietrza w UE byłoby dziś znacznie gorsze niż obecnie.

Prawodawstwo dotyczące jakości powietrza nie zawiera kompleksowych przepisów w zakresie dostępu do wymiaru sprawiedliwości. Szczegółowe wymogi określono w art. 25 dyrektywy w sprawie emisji przemysłowych (2010/75/UE) i powiązanych przepisach: art. 11 dyrektywy w sprawie oceny skutków wywieranych na środowisko (2011/92/UE) i art. 23 dyrektywy Seveso III (2012/18/UE). W art. 25 dyrektywy w sprawie emisji przemysłowych w szczególności zobowiązuje się państwa członkowskie do zapewnienia, aby członkowie zainteresowanej społeczności mieli dostęp do procedury odwoławczej w celu zakwestionowania legalności pozwoleń na nowe duże instalacje przemysłowe, pozwoleń na jakąkolwiek istotną zmianę lub uaktualnień pozwoleń. Taka procedura musi być uczciwa, sprawiedliwa, przeprowadzana bez zbędnej zwłoki i niezbyt droga.

Istnieje jednak związek między ochroną powietrza a prawami osób fizycznych spełniający warunki bezpośredniego stosowania niektórych przepisów dyrektyw, które nie zawierają wymogów dotyczących dostępu do wymiaru sprawiedliwości, takich jak dyrektywa w sprawie jakości powietrza lub dyrektywa NEC. Wynika to z faktu, że wartości dopuszczalne odnoszące się do jakości (stężenia) określone w dyrektywie mają na celu ochronę zdrowia ludzi . Ich celem jest zatem ochrona indywidualnego prawa do zdrowia. Są one wystarczająco dokładne i bezwarunkowe, aby mogły być stosowane bezpośrednio.

Oznacza to, że osoba fizyczna ma prawo oczekiwać, że wartości dopuszczalne określone w dyrektywie znajdą się w ustawodawstwie krajowym. Co wynika z tego, że państwa członkowskie są zobowiązane do transpozycji do prawa krajowego wartości dopuszczalnych określonych w dyrektywie w sprawie jakości powietrza .

Ponadto w wyroku w sprawie C-237/07 Janecek Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej potwierdził, że „we wszystkich przypadkach, w których nieprzestrzeganie środków wymaganych przez dyrektywę dotyczących jakości powietrza i wody pitnej, których celem była ochrona zdrowia publicznego, mogło stanowić zagrożenie dla zdrowia osób, Trybunał orzekł, że osoby te powinny mieć możliwość powołania się na zawarte w tych dyrektywach przepisy imperatywne”. W tym konkretnym przypadku mieszkaniec Monachium zwrócił się do sądu niemieckiego o wydanie nakazu zobowiązującego rząd Bawarii do opracowania planu ochrony powietrza w celu zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza w jego dzielnicy. Mieszkał on zaledwie 900 metrów od stacji pomiaru jakości powietrza, której pomiary wykazały, że w latach 2005–2006 unijne dopuszczalne wartości dla jakości powietrza w odniesieniu do pyłu zawieszonego zostały przekroczone ponad 35 razy. Początkowo sąd niemiecki poinformował skarżącego, że nie ma on legitymacji skargowej w przedmiotowej sprawie. W następstwie otrzymanych pytań TSUE podtrzymał jednak prawo skarżącego do wniesienia sprawy. Trybunał uznał, że osoba mająca problemy zdrowotne ma prawo wystąpić do sądu krajowego, by domagać się od władz podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza.