Dyrektywa w sprawie jakosci powietrza i czystszego powietrza dla Europy (2008/50/WE)

W dyrektywie w sprawie jakości powietrza określono podstawowe zasady dotyczące sposobu oceny jakości powietrza i zarządzania jakością powietrza w państwach członkowskich. Wymieniono w niej zanieczyszczenia, dla których normy i cele dotyczące jakości powietrza zostaną opracowane i określone w prawodawstwie. Zanieczyszczenia należy monitorować, a przekroczenie wartości dopuszczalnych pociąga za sobą obowiązek poprawy jakości powietrza. W tym celu państwa członkowskie muszą przyjąć plany na rzecz czystego powietrza określające odpowiednie środki naprawcze.

We wczesnych wersjach dyrektyw w sprawie jakości powietrza, połączonych w dyrektywę w sprawie jakości powietrza, ustanowiono już szereg norm jakości powietrza, które różnią się pod względem skutków prawnych i wiążącego charakteru. W dyrektywie w sprawie jakości powietrza wprowadzono nowe kategorie i obowiązki:

• nowe cele jakości powietrza dla PM_2,5 (pył drobny), w tym cele związane z wartościami dopuszczalnymi i narażeniem;
• możliwość pominięcia naturalnych źródeł zanieczyszczeń przy ocenie zgodności z wartościami dopuszczalnymi;
• możliwość przedłużenia terminu osiągnięcia zgodności z wartościami dopuszczalnymi o trzy lata (PM₁₀) lub maksymalnie o pięć lat (NO₂, benzen);
• połączenie większości obowiązujących przepisów w jedną dyrektywę (z wyjątkiem czwartej dyrektywy pochodnej ) bez zmiany istniejących celów jakości powietrza.

Dyrektywa w sprawie jakości powietrza opiera się na progach alarmowych i wartościach dopuszczalnych. Ponadto państwa członkowskie są zobowiązane zgodnie z art. 4 dyrektywy w sprawie jakości powietrza do podziału całego swojego terytorium na strefy i aglomeracje. Podział ten ma na celu zorganizowanie pomiaru zanieczyszczenia powietrza w zależności od zanieczyszczenia panującego w poszczególnych strefach lub aglomeracjach.

Próg alarmowy to poziom substancji w powietrzu, powyżej którego istnieje zagrożenie dla zdrowia całej ludności, wynikające z krótkotrwałego narażenia na działanie zanieczyszczeń i w przypadku którego państwa członkowskie podejmują natychmiastowe działania. W przypadku przekroczenia progów alarmowych zastosowanie mają dodatkowe obowiązki i należy podjąć pewne natychmiastowe kroki (w odniesieniu do SO₂ lub NO_x), a państwa członkowskie opracowują plan działań, w którym określają podejmowane działania krótkoterminowe. Po przekroczeniu pewnych progów alarmowych zanieczyszczenia powietrza informuje się społeczeństwo, tak aby mogło dostosować się do zwiększonego zanieczyszczenia powietrza. Już w momencie pojawienia się zagrożenia, że progi alarmowe zostaną przekroczone, dane państwo członkowskie jest zobowiązane do opracowania planu działań w celu ograniczenia zagrożenia lub skrócenia czasu występowania przekroczenia.

W dyrektywie w sprawie jakości powietrza ustalono wartości dopuszczalne stężenia zanieczyszczeń w powietrzu. Wartości te były wiążące od stycznia 2010 r. z wyjątkiem wartości dla PM2,5, która obowiązywała od dnia 1 stycznia 2015 r. Poza wartościami dopuszczalnymi (w celu ochrony zdrowia ludzi) na podstawie wiedzy naukowej ustala się poziomy krytyczne, po przekroczeniu których mogą wystąpić bezpośrednie niepożądane skutki w odniesieniu do niektórych receptorów, takich jak drzewa, inne rośliny lub ekosystemy naturalne, jednak nie w odniesieniu do człowieka [art. 2 pkt 6].